پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی(ایسکا): ۱۹ فوریه (۳۰ بهمن) چهل و یکمین سالگرد سخنرانی امام صدر در قالب خطبۀ موعظۀ آغاز روزه، در کلیسای کبوشیین بیروت است. متن حاضر، یادداشتی از حجت الاسلام والمسلمین دکتر نجف لکزایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره امام موسی صدر می باشد که از نظر خوانندگان عزیز می گذرد.
شارل حلو، رئیسجمهور اسبق لبنان، در اینباره میگوید: «برای نخستین بار در تاریخ مسیحیت یک روحانی غیرکاتولیک در یک کلیسای کاتولیک و برای جمعی از مؤمنان در جایگاه موعظه سخن میراند.» اقدام بعدی امام موسی صدر دعوت از بزرگان مسیحیت برای ایراد خطبههای نمازجمعه بود، اما به سبب جنگ داخلی این برنامه تحقق نیافت.
امام صدر تأکید دارد که مذهب راه و مسیر است و این تفاوت طبیعی است. ما همگی مسلمان هستیم و کسی حق ندارد بگوید که عدهای محمدی و عدة دیگر علوی هستند. حال باید جایگاه خود را در مقابل مسیحیت بنگریم؛ یعنی نگاه جهانی امام موسی صدر باعث میشود تا جایگاه شیعه را در قبال مسیحیت نیز تعریف کند و به فکر ملاقات و گفتوگو با پاپ باشد و به پاپ بگوید که اگر میخواهید بتپرستان را دعوت به دین کنید ما نیز با شما همراه هستیم، اما اگر بخواهید در کشورهای مختلف، مسلمانان را به مسیحیت دعوت کنید، ما از شما گلهمند هستیم.
در بیانات امام موسی صدر دیگرسازی یا غیرسازی وجود دارد، اما غیرسازی بر بستر دشمنی نیست. از نظر امام صدر، دین برای تحقق تجلیات رحمانی خداوند و کمک به انسان و حل مشکلات او روی زمین آمده و مظهر لطف خداوند به انسان است. امام صدر در جایی تعبیر تندی دارند که بسیار جالب است. ایشان میگوید که اگر عالم دین از شما خواست که با دیگران گفتوگو نکنید و ارتباط نداشته باشید، حرفهای او را گوش نکنید و از دینی که دارد، دست بردارید.
معمولاً چنین بیاناتی از ایشان خیلی کم است یا اصلاً ندارد، اما در مورد گفتوگو اینگونه میگوید. تنها جایی که امام صدر مظهر اسم غضب خدا را بیان میکند، دربارۀ اسرائیل است. بهطور کلی دیدگاه او تبدیل تکثر فرقهای و قبیلهای و زبانی و همة تکثرها به مسابقة خیرات یا رقابت بر سر خدمت به مردم برای ساختن جامعه و کمک به بیماران و نیازمندان است. این شیوه سلوک ایشان میتواند الگویی برای امروز ما باشد.
وضع فعلی ما بسیار بحرانی است. در سطح منطقهای دین ملعبة گروهی به نام داعش و گروهکهای دیگر شده است. بستر رویش این گروهکها تحریم گفتوگوست. بزرگترین ویژگی کسی که متصلب میشود، این است که اهل گفتوگو نیست. اگر وارد گفتوگو شود، مانند یخ آب میشود.
باید در قبال کسانی که شمشیر بالا آوردهاند، گفتوگو و منطق را مطرح کنیم و نشان دهیم که این مسیر، مسیر موفقی است. بهترین روش برای این کار این است که پیشگامان گفتوگو و کسانی را مطرح کنیم که در گفتوگو توفیق یافتهاند.
نهادهایی که با علم و دانش و مجموعههای نخبگی سروکار دارند، باید با توجه به اوضاع و احوال جهان اسلام به مسیرهای خروج از بحران کمک کنند. تا جایی که مطالعه کردهام، میتوان خصیصههای گفتوگویی امام موسی صدر را در چند اصل خلاصه کرد.
نخست، اصل صداقت. امام موسی صدر رفتارهای نادرست برخی از شیعیان را صادقانه بیان میکند و آموزههای مکتب اهلبیت(ع) را همانگونه که هست مطرح میکند.
دوم، اصل احترام. ایشان اهل جدل و مچگیری نبود و به طرف مقابل خود احترام میگذاشت. اگر انتقادی میشنید، نمیگفت که دروغ میگویی یا مطالعه نداری. عادتاً وقتی شایعهای را به ما نسبت میدهند، فوراً به طرف مقابل میگوییم که مطالعه یا به کتابها مراجعه کند.
اصل دیگر، تکاپوست. ایشان در ساحت عمل بهدنبال تحقق گفتوگو و روشنگری و نزدیک کردن مواضع مسلمانان به یکدیگر بود. در همایشهای بینالمللی شرکت میکرد و حتی طی نامهای از مفتی اهل سنت لبنان درخواستِ یکی کردن شعائر دینی را مطرح کرد. این ویژگی نشاندهندة اعتماد به نفس بالای ایشان است. امام صدر میداند که آموزههایی که به آن اعتقاد دارد در همهجا قابل ارائه است.
اصل چهارم، صراحت. بسیاری حاضر نیستند به صراحت مخاطب را نقد کنند، زیرا میترسند که مستمعان ناراحت شوند. سبک کلام و خطابة ایشان سبک فوقالعاده زیبایی است و کسی از آن رنجیده خاطر نمیشود، ولو نقد را متوجه خود ببیند. این نکته بسیار اهمیت دارد و در عرصة تبلیغات کلامی و نوشتاری قابل استفاده است. بهنظرم متنهای ایشان را باید به طلبهها بدهیم تا در دورههای آموزش تبلیغ مطالعه کنند که اینگونه باید سخنرانی و آسیبشناسی کرد و با گروههای مختلف مردم تعامل داشت.
اصل پنجم، حقگرایی. امام موسی صدر با بستنی خریدن از بستنی فروش مسیحی قصد دارد از او حمایت کند که این ماجرا نشاندهندة حقگرایی ایشان است. اگر کسی ظلم کند، ولو شیعه باشد، در کنار او نخواهد ماند. امام موسی صدر در مسیر گفتوگو ربوده شد. او آنقدر در این مسیر امیدوار بود و شجاعانه حرکت کرد که حتی قصد داشت با شخصی مانند قذافی نیز گفتوگو کند و بر او نیز تأثیر بگذارد.